1. HISTORIA SITPH

Rok zał.: W 1892r. na I Zjeździe absolwentów Akademii Górniczej w Leoben, powołano do życia organizacje obejmującą wszystkich polskich inżynierów oraz techników górniczych i hutniczych. Polacy – wychowankowie zagranicznych wyższych uczelni technicznych wybrali swoich przedstawicieli, z których utworzono w 1894 r. w Krakowie tzw. „Delegację”. W 1907 r  powołano Związek Górników i Hutników Polskich w Austrii z siedzibą w Krakowie. Na zebraniu przedstawicieli Delegacji, Kół w 1922 r zmieniono nazwę na Stowarzyszenie Polskich Inżynierów Górniczych i Hutniczych z siedziba w Krakowie. W 1930 r na Zjeździe w Katowicach utworzono samodzielne Stowarzyszenie Hutników Polskich. Zjazd podjął również uchwałę o przystąpieniu SHP do Związku Zrzeszeń Technicznych. Po II wojnie w 1945 r rzesza społecznych działaczy hutnictwa w Katowicach na zebraniu organizacyjnym powołuje Związek Inżynierów Przemysłu Hutniczego ( nazwa tymczasowa), ponieważ 24.01.1946 na walnym zgromadzeniu organizacji w Katowicach ustalono, że będzie to Związek Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego. Plenarne posiedzenie Komitetu utworzonej 12.12.1945 r Naczelnej Organizacji Technicznej w Warszawie zrzeszającej Stowarzyszenia, uchwaliło „Statut ramowy” i ogólna nazwę „Stowarzyszenie” zamiast „Związek”. Na I zjeździe Delegatów, w dniu 10.05.1946 r ustalono nazwę Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego. Siedziba: 40-954 Katowice, ul. Podgórna 4. Oddziały: Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Karbochemii, Kraków. Koła: Przy Hucie Zawiercie, przy Hucie Ostrowiec, przy Zakładach Magnezytowych Ropczyce S.A., KSW AGH. Komisje: Historii. Struktura organizacyjna: Walny Zjazd, Zarząd Główny, Oddziały, Koła, Komisje. ARCHIWUM:Liczba członków: 1892 – 1919 (średnio 70); 1920 – 1922 (średnio 150); 1930 (100); 1934 (200); 1945 (600); 1950 (3059); 1960 ( 9816); 1970 (16524); 1980 (22322); 1990 (13134); 2000 (4016); 2010 ( 1842 ); 2020 ( 1098);  2023 (1239). Prezesi: Witold Żółkowski (1945); Ignacy Borejdo(1946); Andrzej Zalewski (1946); Stanisław Zygmuntowicz (1947); Feliks Olszak (1947-1951); Albin Brykalski (1951-1952); Cezary Murski (1952-1964); Ryszard Trzcionka (1964-1976); Kazimierz  Sąda (1976-1992); Zbigniew  Misiołek (1992-1995); Andrzej Reczyński (1995-1998); Józef Kobic (1998- 2002); Andrzej Szydło ( 2002 - 2005);  Antoni Bator (2005 – 2008);  Janusz Szpytko (2008-2024); Zbigniew Kalamat (2024 - nadal). Sekretarze generalni: Zbigniew Jaglarz (1946-1947); R. Linde (1947-1948); Tadeusz Palmrich (1948-1952);   B. Wojtasz ( 1952-1958); Adam Palmrich (1958-1979); Eugeniusz Rączka ( 1979- 2005); Józef Kobic (2005-2008);  Zdzisław Śladowski (2008-2011); Marcin Gliwiński ( 2011-2012). W  2012 roku na Zjeździe Zwyczajnym zrezygnowano z powoływania i zatrudniania sekretarzy generalnych.   Wydawnictwo: Hutnik Wiadomości Hutnicze (20.07.1929 do nadal)

Charakterystyka działalności:

Za powstanie Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego uważa się rok 1892. Porozbiorowa sytuacja Polski dyktowała konieczność utworzenia organizacji jednoczącej górników i hutników z trzech zaborów. Inicjatywę taką podjęto na pierwszym Zjeździe absolwentów Akademii Górniczej w Leoben, który odbył się w 1892 r., gdzie postanowiono o powołaniu do życia organizacji obejmującej wszystkich Polaków inżynierów oraz techników górniczych i hutniczych. Ze względu na stosunki polityczne panujące w poszczególnych zaborach, organizacja ta musiała działać nielegalnie. Dotyczyło to w szczególności Królestwa i Górnego Śląska. Polacy – wychowankowie zagranicznych wyższych uczelni technicznych wybrali swoich przedstawicieli, z których w 1984 r. utworzono, w Krakowie tzw. „Delegację” pod przewodnictwem Zdzisława Kamińskiego, a następnie Adama Łukaszewskiego – wybitnego organizatora polskiego przemysłu górniczego i hutniczego.

Działalność popularyzatorska Delegacji wyrażała się w opracowywaniu i wygłaszaniu odczytów oraz informowaniu o nowych wynalazkach i ulepszeniach technicznych oraz o przemyśle górniczo-hutniczym. W latach 1897-1903 wygłoszono 88 odczytów o tematyce technicznej, zagadnieniach ochrony pracy i popularyzacji zagadnień prawnych.

Na I zjeździe „Delegacji” w 1907 r. powołano Związek Górników i Hutników Polskich w Austrii z siedzibą w Krakowie. Statut zakładał okazywać materialną, moralną i intelektualną pomoc swym członkom oraz przyczyniać się do rozwoju górnictwa i hutnictwa.

W 1922 roku w Krakowie, na zebraniu przedstawiciel Kół, postanowiono zmienić nazwę  na Stowarzyszenie Polskich Inżynierów Górniczych i Hutniczych z siedzibą w Krakowie . Statut SPIGH został opracowany na podstawie statutu ZGHP z zachowaniem poprzedniej struktury organizacyjnej.

Platformą propagatorską postania odrębnego stowarzyszenia hutniczego stało się czasopismo „Hutnik”, które zaczęło wychodzić od 20.07.1929 r. i wydawane było przez Związek Polskich Hut Żelaznych, a z chwilą powstania Stowarzyszenia Hutników Polskich (XII 1930 r.) wychodzi jako Organ Organizacji Hutniczych. Inicjatorem powstania „Hutnika” był Władysław Kuczewski. 

07.12.1930 r. w Katowicach Zjazd Organizacyjny Stowarzyszenia Hutników Polskich, przyjął sprawozdanie Sekcji Hutniczej SPIGH, uchwalił statut SHP, wybrał władzę. Prezesem został Jan Czochralski. Zjazd podjął również decyzję o przystąpieniu SHP do Związku Polskich Zrzeszeń Technicznych.                                                 

Naturalnym ośrodkiem skupiającym liczne rzesze społecznych działaczy hutnictwa były Katowice. Za początek ruchu stowarzyszeniowego po wojnie należy uznać zebranie organizacyjne Związku Inżynierów Przemysłu Hutniczego, które obradowało w dniu 26.10.1945 r. w Katowicach przy udziale ponad 200 osób. Powołano zarząd tymczasowy Związku, wybrano Komisję Regulaminową i  Komisję Weryfikacyjną. Komisja Regulaminowa opracowała strukturę Związku przewidując sekcje specjalizacji w zakresie: koksownictwa, górnictwa, żelaza i stali, metali nieżelaznych i materiałów ogniotrwałych, które miały stanowić doradczy organ przy opracowywaniu podstawowych zagadnień przemysłowych. Intensywne prace Komisji Regulaminowej oraz poszerzającego się kręgu społecznych działaczy hutnictwa spowodowały, że już w trzy miesiące od daty zebrania organizacyjnego odbyło się w Katowicach, w dniu 24.01.1946 r. walne zgromadzenie organizacji. Program wypełniła wnikliwa i ożywiona dyskusja nad projektem nowego statutu oraz nazwą związku. Ostatecznie ustalono, że będzie to Związek Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego, co wyraźnie oznaczało, że zawiązana organizacja skupiać będzie nie tylko inżynierów, tj. ludzi z wyższym wykształceniem, lecz także techników, bardzo liczną i znaczącą w hutnictwie grupę pracowników technicznych. Formalne wystąpienie o rejestrację nowo powstałego Związku nastąpiło po utworzeniu ogólnokrajowej organizacji technicznej, obejmującej całość społecznego ruchu stowarzyszeniowego. Plenarne zebranie komitetu NOT odbyło się 30.01.1946 r uchwalono „Statut ramowy”  dla członków NOT i ogólna nazwę „Stowarzyszenie”.

I Zjazd Delegatów SITPH odbył się w dniu 10.05.1946 r. przy udziale 147 koleżanek i kolegów. Zjazd ten dokonał zasadniczych czynności formalnych kończących stan tymczasowości, wprowadził szereg  zmian i poprawek do Statutu ze stycznia 1946 roku i ustalił nazwę „Stowarzyszenie” zamiast „ Związek”. Przeredagowany Statut Stowarzyszenia został przedłożony 21.06.1946 r. Urzędowi Wojewódzkiemu w Katowicach do zatwierdzenia. Ze względu na szereg nie uporządkowanych zagadnień związanych z prawem o stowarzyszeniach, wpisanie SITPH do rejestru stowarzyszeń nastąpiło dopiero 21.10.1948 r.

W miarę upływu czasu i zdobywania doświadczenia udoskonalała się struktura organizacyjna SITPH. Dwustopniowa organizacja, tj. Zarząd Główny – Oddziały Terenowe ( zakładowe i miejskie) ustalona na II Zjeździe w 1947 r. przekształciła się w trójstopniową: Zarząd Główny  -  Oddziały  -  Koła ( tzw. Zakładowe przy przedsiębiorstwach, instytucjach i uczelniach. XI Zjazd w 1957 r. uchwalił nowy Statut, który zatwierdził strukturę Stowarzyszenia z Kołami Wydzielonymi, podporządkowanymi bezpośredni Zarządowi Głównemu. Statut w tym zakresie obowiązuje w zasadzie do dnia dzisiejszego.

Od XXIII Zjazdu, tj. od 1979 r. działają w SITPH Zespoły Problemowe, które po co najmniej 2-letniej działalności mogą przekształcić się w Komitety lub Komisje.

Z życiem Stowarzyszenia wiążą się widome znaki istnienia organizacji, a także znaki przynależności organizacyjnej. Jako pierwsi w powojennym hutnictwie, na XVI Zjeździe w 1962 r. we Wrocławiu, pokazaliśmy publicznie pomarańczowo-czarne flagi hutnicze. Na XX Zjeździe, w 1968 r., w Częstochowie rozprowadzono znak przynależności do SITPH – metalowy – emaliowany członkowski znaczek SITPH. Sztandar Stowarzyszenia wg. Projektu Teresy Głąbowej i Adama Palmricha ufundowany przez załogi hut został wręczony stowarzyszeniu przez delegację tych zakładów na XXI Zjeździe w Katowicach, w 1972 r. Z biegiem czasu, na mocy uchwał odpowiednich władz Stowarzyszenia wprowadzono wyróżnienia honorowe. Są to: Dyplomy uznania, Srebrna i Złota Odznaka Honorowa SITPH, Medal Stanisława Staszica i Członkostwo Honorowe.

Pierwszy statut został zatwierdzony w 1948 r., a ostatni w 2018 ( zmiany w 1957, 1966, 1973, 1998, 2012, od 2024 aktualizacja). SITPH jest stowarzyszeniem naukowo-technicznym reprezentującym społeczność branży hutniczej, integrującym polskich techników i inżynierów, działającym na rzecz wzmocnienia roli środowiska technicznego jako współtwórcy postępu cywilizacyjnego i zrównoważonego rozwoju. W pracy społecznej członkowie SITPH realizują w praktyce hasło Stanisława Staszica: być narodowi użytecznym. Celami SITPH są: współpraca, integrowanie i wzajemne wspomaganie się członków w realizacji ich zadań, rozwijaniu zainteresowań i zaspokajaniu potrzeb środowiska polskich inżynierów i techników, w szczególności hutnictwa w kooperacji z energetyką, transportem, ochroną środowiska, cyfryzacją, procesami decyzyjnymi i branż mu pokrewnych; obrona interesów członków, jak również wspomaganie ich statutowych działań; inicjowanie, prowadzenie i wspieranie przedsięwzięć w zakresie rozwoju nauki, techniki, gospodarki, innowacji, edukacji, kultury i ekologii; kształtowanie etyki korzystania z zasobów środowiska naturalnego zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju; wspieranie i upowszechnianie wiedzy specjalistycznej w dziedzinie nauk technicznych, jak również w zakresie teorii i praktyki zarządzania projektami, w tym innowacyjnymi; działanie na rzecz podnoszenia prestiżu i poziomu zawodowego oraz statusu inżynierów i techników oraz ochrony ich pozycji zawodowej; dbałość o dorobek i tradycje polskiej myśli naukowej i technicznej w hutnictwie; upowszechnianie wiedzy i umiejętności technicznych w społeczeństwie, w tym wśród dzieci i młodzieży; dbałość o przestrzeganie wysokich standardów zawodów technicznych.

SITPH współpracuje ze wszystkimi instytucjami naukowymi i innymi instytucjami zajmującymi się badaniami z zakresu hutnictwa na terenie Polski oraz stowarzyszeniami inżynierów i techników hutnictwa w Czechach, Słowacji w zakresie wymiany doświadczeń na kongresach, konferencjach, sympozjach.

W 1965 roku z inicjatywy Mieczysława Radwana, wielkiego pasjonata ochrony zabytków i historii hutnictwa na ziemiach polskich, utworzono w SITPH Komisję Muzeum Hutniczego. Komisja prowadziła szeroką akcję propagandową, której celem było zachęcanie przedsiębiorstw hutniczych do poznawania i opisywania własnej historii oraz do podejmowania patronatów nad obiektami zabytkowymi. W roku 1966 r. zmieniono nazwę na Komisję Historii i Ochrony Zabytków. Dzięki staraniom Komisji uzyskano w 1967 r. z ówczesnego Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego dotację w wysokości 400 000 zł na rozbudowę Muzeum Starożytnego Hutnictwa w Słupi Nowej, gdzie rok rocznie do obecnych lat odbywa się doroczna impreza „Dymarki Świętokrzyskie”, w czasie której demonstruje się wytopy żelaza z rud sprzed 2000 lat. Kolejnym przewodniczącym w latach 1968-1977r. był Wacław Różański. Kontynuował prace wprowadzone przez poprzednika. Był zainteresowany badaniem dziejów starożytnego hutnictwa w Staropolskim Zagłębiu Przemysłowym. Pracował nad „Przewodnikiem po zabytkach hutnictwa”, wydanym w nakładzie 10 tys. egz. W latach 1979-1996 Przewodniczącym Komisji był Henryk Christoph. Zamiłowany historyk rozwoju hutnictwa. Autor opracowań historycznych: 500 rocznicy urodzin Georgiusa Agrcoli i biografii Johna Baildona. W latach 1996-2016 Przewodniczącym był Stefan Kmiecik. Był głównym inicjatorem powstania w Chorzowie Muzeum Hutnictwa. Aktualnie przy ZG działa Komisja Historii pod przewodnictwem Tadeusza Szynalskiego. Komisja wydaje broszury na tematy związane z jej działalnością. Dotychczas opublikowano głównie dla obiegu wewnętrznego 166 pozycji.

Pierwsze czasopismo hutnicze – „Hutnik” założone w 1929 roku, jest czołowym czasopismem hutnictwa. Od 1963 r. wydawcom jest Wydawnictwo Czasopism Technicznych NOT – SIGMA. Stowarzyszenie ma wpływ na jego kierunek, przedstawia kandydatów do Rady Naukowej oraz Redakcji. Równocześnie z odrodzeniem po działaniach wojennych w 1945 r. „Hutnika”, rozpoczęto wydawanie miesięcznika „Wiadomości Hutnicze”, przeznaczonego dla inżynierów zawodowych, techników i mistrzów. W 1991 r. nastąpiło połączenie i utworzono wspólny miesięcznik „Hutnik – Wiadomości Hutnicze”, który wydawany jest do dzisiaj w formie kwartalnika. W minionych latach wydawano również czasopisma: Biuletyn Informacyjny-Hutnictwo Światowe (1968-1993), Materiały ogniotrwałe (1958-1993), Metalurgia Proszków ( 1968-1997 połączone z czasopismem Rudy i Metale Nieżelazne), Ochrona Zdrowia Hutnika ( 1959-1993), Ochrona Zdrowia Pracownika ( 1993-2001), Praca-Zdrowie-Bezpieczeństwo (2001 -2015).

Literatura: Praca zbiorowa Adam Palmrich: Ruch stowarzyszeniowy w krajowym hutnictwie, SITPH Katowice, marzec 1992 r.; E. Rączka: SITPH w III Rzeczypospolitej 1990-2000, SITPH Katowice 2002; Statut SITPH 2018; Protokoły Zjazdowe 2002-2024; Broszury Komisji Historii:      E. Rączka: Poczet Prezesów i Przewodniczący Komisji Historii i Ochrony Zabytków Hutnictwa SITPH, Katowice 2020r.